Ένα
λογοτεχνικό και θεατρικό κείμενο καλό είναι να κρίνεται πρώτα απ’όλα από τη
τέχνη του, τη δεξιοτεχνία του. Η τέχνη του να σε συναρπάζει και να νιώθεις. Αν
κρινόταν πρώτα από τα διδάγματά του, θα αρκούσε μια γραπτή περίληψη αυτών.
Ίσως γι αυτό
ένας καλός φιλόλογος που είχαμε στο Γυμνάσιο έμπαινε κατ’ευθείαν στα κείμενα,
είτε ποητικά, είτε θεατρικά, και μας διάβαζε σαν ποταμός. Τα κείμενα εν
πρώτοις, ο τρόπος χειρισμού τους, το feeling.
Διαβάζοντας
κατα καιρούς το κείμενο της «Αντιγόνης», όπως και άλλες τραγωδίες, διαπίστωσα
την απλή ιστορία ενός σκληρού βασιλιά (αρχηγού) που, έχοντας νόμιμους λόγους
(την επίθεση εναντίον της χώρας του από δικό του άνθρωπο που συνήψε συμμαχία μ
ε άλλη πόλη), τον τιμώρησε υπερβολικά και άμετρα.
Ο Κρέοντας
εμφανίζεται αρχικά συμβιβαστικός απέναντι σε μια απόλυτη και μάλλον αυθάδη
Αντιγόνη, δίνοντας της ευκαιρίες και δηλώνοντας τη θέση του. Η Αντιγόνη πολώνει
τα πράγματα, μιλώντας μάλλον ανεπίτρεπτα, χωρίς καμμία διπλωματία, που ίσως μαλάκωνε τον Κρέοντα. Ο τελευταίος οχυρώνεται στο κύρος του αξιώματός
του και προβαίνει στα υπόλοιπα, καθώς κλιμακώνεται η ένταση της σχέσης και της
ύβρης (ύβρεων). Ο τυφλός, αν δε κάνω λάθος, μάντης που εμφανίζεται υπογραμμίζει
ακριβώς το absurdum, αυτή την reductio της απώλειας έλέγχου και μετρημένης συζήτησης. Η επόμενη φάση
θα φέρει το παράλογο και την αναγωγή στο
άτοπο, στο καταστροφικό τίποτα.
Η τραγωδία
από νωρίς τράβηξε την προσοχή των μελετητών, μη εξεραιτέου του Χέγκελ. Είναι
πάντως μια τραγωδία ανάμεσα σε άλλες που σε τελευταία ανάλυση μας λέει για ένα
αυστηρό βασιλιά ή αρχηγό που τιμώρησε αυστηρά και υπέρμετρα τους παραβάτες του
νόμου, που θέσπισε βέβαια και ο ίδιος. Ερμήνευσε φαίνεται τη raison d’etat με στενό τρόπο, αν και έθεσε σε ενέργεια και διπλωματικές
διαπραγματεύσεις. Η τραγωδία μιλά για σχέσεις,
για απόλυτες θέσεις, όχι μόνο για μονοδιάστατα κακούς χαρακτήρες.
Το
αρχαιοελληνικό θέατρο έδωσε αρκετά πρωτότυπα και μπορεί, νομίζουμε, να
διδάσκεται σε ένα μάθημα με σχετικό και ολο-περιεκτικό,
αν μας επιτρέπεται ο νεολογισμός, τίτλο. Αλλά, κυρίως, για την αριστοτεχνική
της πλοκής και των ωραίων χορικών και διαλόγων.
Του
Δημήτρη
Κιούκια.