Μερικά σχόλια για την επικοινωνία

1. Έχουμε εδώ και καιρό αποδυθεί σε μια φρενήρη ανταγωνιστική προσπάθεια να προλάβουμε να μιλήσουμε πρώτοι και αυθεντικά, να κατοχυρώσουμε τις πατέντες μας. Ελπίζουμε πάντως σε μια νέα ηθική της επικοινωνίας.
2. Συχνά ανακαλύπτουμε ασυμμετρίες και υπερμεγεθύνσεις ή υπερμειώσεις κατα την εκπομπή των μηνυμάτων, ενώ οι συμβολισμοί μας απέχουν από την απλή αξία χρήσης (λογικό βέβαια από μια άποψη).
3. Το λεγόμενο «πολιτικά ορθό» (που βέβαια ανέκαθεν υπήρχε) είναι σύστημα επικοινωνίας.
4. Στη δεκαετία του 1990 (επανα)διατυπώθηκαν απόψεις για το ξεπέρασμα του παλιού πολιτικο-ιδεατού «δεξιά-αριστερά». Φαίνεται πώς βρέθηκε ένα σημείο ισορροπίας: Σε επίπεδο κλασικής πολιτικής (κατα προσέγγιση το “high politics”) η πλάστιγγα θα έγερνε μάλλον προς τα δεξιά, ενώ σε επίπεδο «νέας πολιτικής» ( και “low politics”) προς τα αριστερά.
5. Τα πολυσυλλεκτικά κόμματα ανταποκρίθηκαν (ή και συνέβαλαν στη δημιουργία) μιας «μεσαίας κοινωνίας». Αυτή έγινε ευλογία αλλά και φόβητρο και πηγή εξοστρακισμών.
6. Ένας νέος όμως πραγματισμός έχει ανατείλει που συμπορεύεται με το ενίοτε αυστηρό τυπικό ορισμένων ομάδων συμφερόντων, είτε «προστατευτικού» χαρακτήρα, είτε «προαγωγικού».
7. Στην ηθική της επικοινωνίας θα πρέπει να αποφεύγουμε, μεταξύ άλλων, πράγματα όπως η αυθαίρετη οικειοποίηση, ο επεκτατισμός, η χρήση συμβόλων ως ιερών και άβατων. Ενθαρρύνεται όμως η ενημέρωση, ο διάλογος, η θεμιτή δράση, κ.α.
8. «Συχνά θέλουμε να κρίνουμε με όρους δικαιοσύνης. Αν είναι έτσι, χρειάζεται να βρίσκουμε το μέτρο και να τοποθετούμε τα πράγματα, τα θέματα, στη σωστή τους αναλογία. Η διαδικασία ανάδειξης θεμάτων είναι αναπόφευκτο στοιχείο της πολιτικής και η ανάδειξη θεμάτων με δίκαιο τρόπο στοιχείο της δίκαιας πολιτικής. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν και η συμβολική ακόμα αξία εμπεριέχει ακριβό τίμημα (συχνά μεταφράζεται σε δαπάνες και φόρους)».
9. «Αν για τον καθένα το δικό του συμφέρον μεταβάλλεται σε άβατο, τότε δυσχεραίνεται και η δημοκρατική συζήτηση και η λήψη σωστών αποφάσεων. Και υπάρχει το ενδεχόμενο μέσα σε μια ατμόσφαιρα πιέσεων, απειλών και κυρώσεων οι κυβερνήσεις να αντιδρούν με παρόμοιο τρόπο, είτε με νόμους, είτε με άτυπα μέσα. Τότε η πολιτική διαδικασία μεταβάλλεται σε μια κατάσταση αλληλοτιμωριών, αλληλοϋπονομεύσεων και γενικότερα στο homo homini lupus... Φυσικά θα πρέπει να συντρέχουν και άλλοι παράγοντες για να φτάνει κανείς εκεί, ενώ το ίδιο το κομματικό σύστημα εμπεριέχει ορισμένα τέτοια στοιχεία. Αλλά για να μη φτάνουμε στο σημείο ... για να μην το καθιστούμε δομικό συστατικό των δημοκρατιών, θα πρέπει να προστρέχουμε σ’ένα διαφορετικό είδος συναίνεσης.
10. Μεταφορά ορισμένων καλλιτεχνικών τάσεων και προτύπων στην πολιτική: «Ορισμένα χάντικαπ αυτής της μορφής πολιτικής σχετίζονται με ορισμένα ενδεχόμενα: Της ασάφειας, της έλλειψης λογοδοσίας, της αποσπασματικότητας, της τάσης η εξαίρεση να συνιστά, με ευκολία, τον κανόνα, της στέρησης αντιλόγου, της αθέλητης καλλιέργειας μνησικακίας, σιωπηρής εκδικητικότητας και εθισμού στην πρακτική του underground».
11. Για ορισμένες τεχνικές κατάταξης ως μορφών λογοδοσίας: «Οπωσδήποτε στο βαθμό που δεν θα έβγαιναν από το μέτρο τους, για παράδειγμα δεν θα εκτόπιζαν άλλες «απαντήσεις» που εκφέρονται με τον επεξεργασμένο λόγο, αποτελούν χρήσιμα εργαλεία. Σε αντίθετη περίπτωση θα οδηγούμασταν σε μια πλήρως δημοψηφισματική δημοκρατία. Θα υποτάσσαμε όλα τα ζητήματα στο «ναι, όχι, δεν ξέρω». Θα αφαιρούσαμε έτσι πολύτιμες γνώσεις και δυνατότητες από την κοινωνία μας. Η, επίσης, θα ικανοποιούμασταν ή θα απογοητευόμασταν εύκολα από την αλλαγή της επίδοσής μας από μήνα σε μήνα. Θα αλλάζαμε ανάλογα τους νόμους μας».
12. Ηθική και υπερβολική κανονιστικότητα: «Γιατί οι υπερβολικές απαιτήσεις υπό την απειλή κυρώσεων από τον άνθρωπο πιθανώς να του υπονομεύσουν τελικά την αγάπη του για το δίκαιο. Η υπερβολική τεχνική επίσης μπορεί να τον στρέφει σε  μια αντίληψη για τη ζωή και τις σχέσεις διαποτισμένη από μια διαρκή επαγρύπνηση για κάθε μορφής επινοητικότητα. Μπορεί να φτάσει να πιστεύει πως ο κάθε σκοπός ανάγεται μόνο σε μια έξυπνη χειραγώγηση με το συνδυασμό τεχνικών κινήσεων. Η ζωή τότε γίνεται ένα απλό σκάκι, μια τεθλασμένη πορεία, ή ένα παιχνίδι μονομάχων που έχουν αντίπαλο τεχνητά εμπόδια και ένα χρονόμετρο».

(Παράθεση μη δημοσιευμένων αποσπασμάτων που εν μέρει απηχούν δημοσιευμένες απόψεις, με την παράκληση να αναμένουν ένα ευρύτερο ολοκληρωμένο κειμενικό περιβάλλον.)