Ασφαλώς αρκετά καταστήματα παροχής υπηρεσιών αναψυχής
γνώριζαν κατά περιόδους τη δουλειά τους και διέπονταν από επαγγελματισμό. Με τη
διαμόρφωση δε ενός πολιτισμού συν τω χρόνω σταθεροποιήθηκαν κανόνες προσφοράς
και ζήτησης, κανόνες εθιμοτυπίας, κλπ. Είχε καθιερωθεί για παράδειγμα ο κανόνας
αν σερβιριστεί ένα προϊόν που ξεφεύγει από το μέσο όρο της ποιότητας να
αντικαθίσταται ή να προτείνεται ένα άλλο εναλλακτικά. Στα καθ’ ημάς
αναγνωριζόταν το δικαίωμα στον πελάτη να διαμαρτυρηθεί εάν η μερίδα ήταν
ελλιπής, αν έλλειπε βασικό συστατικό από μια σαλάτα και τα συναφή. Ιδιαίτερα
ήταν αναγνωρισμένο το δικαίωμα της διαμαρτυρίας σε περίπτωση επικίνδυνου για
την υγεία εδέσματος ή ποτού. Αρκετοί καταστηματάρχες φρόντιζαν να ελέγχουν το
χώρο τους και να απομακρύνουν «αφύσικες» παρέες που είχαν έρθει αποκλειστικά
για πρόκληση, έχοντας τη φιλοδοξία να διατηρούν καλή πελατεία. Είχαν
διαμορφωθεί επίσης κατάλληλοι χώροι για κάθε κοινωνική ομάδα. Η ενόχληση δεν θεωρείτο
πάντα άσκηση για προσαρμογή, δοκιμή των αντανακλαστικών ή απόσπαση πληροφοριών
και εντυπώσεων. Φυσικά δεν υπήρχε περίπτωση τότε να παρακολουθείται πελάτης
μέσω οπτικοακουστικών μέσων και μάλιστα με τη συνδρομή του νόμου. Σε τέτοιες
περιπτώσεις ασφαλώς θα ακολουθούσε ομηρική μάχη που θα κατέληγε στα δικαστήρια.
Οι κανόνες δεν ίσχυαν πάντοτε, άλλωστε η πολιτική στην
Ελλάδα είχε εντάσεις. Σημειώνουμε εν πάση περιπτώσει ότι η διάχυση ορισμένων
μέσων ανέτρεψε τις ισορροπίες και εθιμοτυπίες και έφθειρε τις σχέσεις παρόχων
υπηρεσιών και πελατών-καταναλωτών. Με τη συνδρομή ορισμένων παραγόντων
ευνοήθηκε και η δημόσια έντεχνη παρενόχληση (ή αναβίωσε ο κλασικός τραμπουκισμός).
Ο εθισμός σε τέτοια συσκότισε και την παράσταση και άλλων
δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, όπως το ότι οι πλατείες είναι κοινόχρηστος χώρος
χρηματοδοτούμενος εν πολλοίς από τη φορολογία, δηλ. τους πολίτες-κατοίκους. Η «αποικιοποίηση»
ανοιχτών δημόσιων χώρων δεν είναι καλή νοοοτροπία, επιβάλλεται να
αντικαθίσταται με τη συνείδηση της ευχαριστίας προς τις αρχές και τους πολίτες
(όταν ερωτώνται) για την παραχώρηση σε ιδιώτη δικαιωμάτων πλουτισμού. Διότι,
πολύ απλά μια διάταξη είναι ικανή να περιορίσει τα τραπεζοκαθίσματα και το
μέρισμα απ’ αυτά.
Η ιδιοκτησία είναι αναφαίρετο δικαίωμα και η αναψυχή
ευχαρίστηση που όταν παρέχεται ισορροπεί ορισμένες επεκτάσεις. Ευχόμαστε να
αποκατασταθούν εκείνοι οι εθιμοτυπικοί και αγορανομικοί κανόνες που θα
επιτρέπουν ήσυχες ιδιωτικές σχέσεις, μακριά από αθέμιτες διεισδύσεις στον
πολύτιμο ελεύθερο χρόνο, που επίσης συνιστά δικαίωμα. Ευχόμαστε ακόμα να
είμαστε σε θέση να ζητάμε την οφειλόμενη συγγνώμη, αν τυχόν έχουμε εμπέσει σε
μερικά από τα παραπάνω. Ίσως κατ’ αυτό τον τρόπο να βελτιώνουμε και τα πολιτικά
μας κριτήρια. Και πιστεύουμε ότι η αγορά θα ωφεληθεί από την αποκατάσταση
ορισμένων δικαιωμάτων και ισορροπιών μεταξύ δικαιωμάτων.
