Το Δίκαιο έχει ως γνωστόν και μια
διαπλαστική των ηθών λειτουργία. Αυτή είναι η ηθική και ηθολογική πλευρά του
Δικαίου. Δεν είναι εφαρμοστέα και εκτελέσιμη, αφού είναι ηθική, και δεν χρειάζεται
να υπερτονίζεται, πέραν ενός σημείου μπορεί να βλάψει την ασφάλεια του Δικαίου.
Η «δικαιοσύνη του Δικαίου» μπορεί και δεν μπορεί να είναι κριτήριο του
ισχύοντος Δικαίου, μια συζήτηση γνωστή στις νομικές επιστήμες. Οπωσδήποτε, κατ’
αυτές, είναι κριτήριο μεταβολής του Δικαίου, εντάσσεται στο στοχαζόμενο de lege ferenda.
Oρισμένες τέτοιες λειτουργίες πάντως
ενσωματώνονται στο θεσμικό modus vivendi , όποτε ανοίγονται στην
πολιτική και το δημόσιο κοινό. Στην εκτίμηση των πεπραγμένων τότε μπορούν να
συνδράμουν ορισμένοι κλασικοί και πάγιοι κανόνες (μας δόθηκε κατά καιρούς η
ευκαιρία να ενσωματώσουμε κάποιους απ’ αυτούς σε διάφορους προβληματισμούς μας που
είδαν το φώς της δημοσιότητας- π.χ. το 1992 στην «Κοινοβουλευτική Επιθεώρηση»).
Από τη μελέτη διαφόρων νομικών
και πολιτικο-φιλοσοφικών κειμένων είδαμε μια σημαντική συμφωνία για το δέον της κατασκευής των
κανόνων δικαίου. Παρακολουθώντας πρόσφατες ομιλίες διακεκριμένων ευρωπαίων
νομικών, δε διαπιστώσαμε ουσιαστική απόκλιση από αυτό το consensus, αν
και μας επισήμαναν ορισμένους νέους προβληματισμούς.
Με αφορμή την οικονομική κρίση
και επανερχόμενοι στην έκφραση «διαπλαστική λειτουργία του Δικαίου», σκεφτόμαστε
ότι ο πολιτικός πραγματισμός-απαραίτητος ορισμένες φορές- μπορεί να
διαβουλεύεται με τους ειδικούς στα θεσμικά ζητήματα, κάτι φυσικά αυτονόητο. Έτσι,
για παράδειγμα, μπορούμε να πούμε ότι σκοπός του Δικαίου δεν μπορεί να φαίνεται
ότι είναι να μας καθιστά παράνομους, ελλιπείς ή εκκρεμείς. Το Δίκαιο σε
μια τέτοια περίπτωση θα εμφανίζεται ως
στενά προσδεδεμένο στην επικαιρότητα και την «επικοινωνία» (γεμάτη στιγμιαίες «φωτογραφίες»
και απρόοπτα), ενώ κατά τα κλασικά κριτήρια οφείλει να είναι αποστασιοποιημένο,
αλλά και πιο θετικό (είναι γνωστό ότι το αποκλειστικά αρνητικό Δίκαιο
εντάσσεται σε πρώιμα πολιτισμικά στάδια). Και βέβαια χρειαζόμαστε καλύτερη
επικοινωνία με το τρέχον Δίκαιο, τουλάχιστον γνωστοποίηση των κυριότερων
κανόνων του. Στη δημοσιογραφική εκπροσώπηση των θεμάτων, πολύτιμη μερικές φορές,
είναι καλό να προστεθεί μια πιο επίσημη. Να σημειώσουμε εδώ πως η διαφάνεια του
Δικαίου είναι μορφή Διαφωτισμού, αλλά και τρόπος κατανομής ορισμών, επομένως
δικαιωμάτων, υποχρεώσεων, ταυτοτήτων, τιμών, ατιμιών.
(Δ. Κιούκιας, υπό περαιτέρω επεξεργασία. Το ζήτημα για το «επιστημονικό
πνεύμα» είναι επικείμενο).
