Οι «λεπτομέρειες»

Κατά τη γνώμη μας, το γιατί εμφανίζεται μια τάση να κρίνουμε από τις λεπτομέρειες μπορεί να εξηγηθεί με τη βοήθεια του βιβλίου «Η τραγική περίμετρος της προόδου».

 

Δ.Κ.

Ορισμένες σκέψεις και προτάσεις θεσμικού χαρακτήρα

Στην αρχαία δημοκρατία αρκετός αριθμός πολιτών δοκιμαζόταν στα δημόσια πράγματα με ευέλικτα εξ περιτροπής συστήματα. Το να δίνεις ευκαιρίες σε περισσότερους ανθρώπους να συμμετέχουν με συμβουλευτική, διαμορφωτική  ή και αποφασιστική αρμοδιότητα αλλά πάντα από θέση ευθύνης, δηλαδή επίσημα, δεν φαίνεται κακή ιδέα και για το σήμερα, δεν αναιρεί δε τους θεσμούς διαβούλευσης που ήδη υπάρχουν. Σχετικά θα μπορούσε να εξεταστεί ένα είδος ανακλητής εντολής. Tο προκύπτον οικονομικό ζήτημα θα μπορούσε να εξεταστεί σε συνάφεια με το θεσμό των συμβούλων, ενώ θα μπορούσε να δίνεται η ευκαιρία ανάληψης αξιώματος έναντι συμβατικής αμοιβής, σε πρώτο τουλάχιστον στάδιο.

Η αξιολόγηση της υποψηφιότητας για ένα πολιτικό αξίωμα θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει και την στάθμιση των αξιόλογων διατυπώσεων, προτάσεων και πολιτικο-κοινωνικών εκτιμήσεων και την εν γένει πραγματική συμβολή ενός προσώπου στην πολιτική ζωή στη διάρκεια ενός ικανού χρονικού διαστήματος. Ο επιτυχής ορισμός και ξεκαθάρισμα ενός πολύπλοκου ζητήματος (definition of the situation) περιλαμβάνεται οπωσδήποτε.

Τα πανεπιστήμια δεν επέχουν θέση Γερουσίας.

Ρυθμίζονται από το Σύνταγμα απευθείας και οι λειτουργοί τους δεν θα πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να απέχουν ριζικά από βουλευτές και δικαστές, π.χ. στους όρους, ιδιαίτερα τους χρονικούς, πρόσληψης και ανάληψης καθηκόντων. Της εκλογής ενός πανεπιστημιακού θα πρέπει να έπεται άμεσα ο διορισμός, όπως άλλωστε γίνεται σε όλο τον κόσμο.

Θα ήταν ίσως χρήσιμο να εξεταστεί στο μέλλον η νομιμότητα ορισμένων πρακτικών και η δυνατότητα καταβολής νόμιμων αποζημιώσεων.

Το υπουργείο πολιτισμού θα μπορούσε να κινητοποιηθεί προκειμένου να χορηγήσει συντάξεις και άλλες χορηγίες σε συγγραφείς που έχουν συμβολή στην πολιτική παιδεία της χώρας, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια κατά  τα πρότυπα άλλων χωρών. Η σκέψη αυτή ενισχύεται από την παρουσία του συνδρόμου “free rider” (που αφορά και το σημείο 2 ανωτέρω).

Τις απόψεις αυτές ίσως ακολουθήσουν και άλλες στο μέλλον. Εάν πρόκειται να υπάρχουν αντιρρήσεις για μια ή περισσότερες, καλό θα είναι να διατυπωθούν δημόσια.

 

Eξερεύνηση της γνώσης

Μεταξύ των πολλών καλών πραγμάτων που φαίνεται ότι είπαν εκείνοι οι καλοί άνθρωποι τότε ήταν και ο ορισμός της ημιμάθειας ως χειρότερης από την αμάθεια. Αλλά λέγοντας αυτό, η βλέποντάς το μπροστά μας, ασφαλώς θα ενοχληθούμε, πιο δύσκολα θα υποκλιθούμε. Ίσως πέσουμε και στα δόκανα του  Ηράκλειτου (οπ. παρ.).

Αλλά ας μην πτοούμεθα. Γιατί ο Σωκράτης μπορεί να μας δώσει μία λύση  (αν και δε νομίζουμε ότι την  είχε δώσει τότε). Μπορεί όμως να μας τη δώσει τώρα. Μάλλον είμαστε σίγουροι ότι θα μας το επέτρεπε, θα ήθελε να συνεχίσουμε να δημιουργούμε. Με το «γνώθι σαυτόν» λοιπόν θα εννοούσε ότι  πρέπει να μάθουμε τον εαυτό μας. Αλλά αυτό περιλαμβάνει και την αυτογνωστική θεώρηση του τι ξέρουμε και  του τι δεν ξέρουμε. Αν και δεν μας είναι απόλυτα ικανοποιητική αυτή η διατύπωση. Το «σε τι βάθος ξέρουμε»  την συμπληρώνει. Το βάθος αυτό μάλλον προσδιορίζεται από τη κεκτημένη δυνατότητα να μπορούμε να παίξουμε με αυτό που ξέρουμε. Να μπορούμε να το τοποθετήσουμε κι εδώ κι εκεί,  έγκαιρα και όχι άκαιρα, με φυσικό θα λέγαμε τρόπο,  χωρίς να έχουμε στο νου μας τη ρητορική (που έχει άλλο σκοπό).

-          Απ’ αυτή την άποψη θέτοντας ασφυκτικά πλαίσια στο διάλογο που επιτρέπουμε δημιουργούμε γνωστικές ακαμψίες με ημιτελή αποτελέσματα.

Η επίγνωση λοιπόν του τι έχουμε πραγματικά «χωνέψει» και η δυνατότητα να επεκταθούμε μ’ αυτού του είδους το παιχνίδι μας, η δυνατότητα να γίνουμε άλλοτε ελλειπτικοί, άλλοτε χειμαρρώδεις, ανάλογα, συνιστά γνώση της ημιμάθειας καθώς και της παιδείας εκείνων των καλών ανθρώπων. Τότε φτάνουμε στην επιτομή: «εν οίδα ότι ουδέν οίδα».

Από πλευράς ετικέτας είναι μια ελαφριά υπόκλιση. Σε κάθε μορφωτικό στάδιο θα λέγαμε. Ο Σωκράτης σε τέτοιες περιπτώσεις έδινε το λόγο στους άλλους λέγοντάς τους φιλικά: Διδάξατε μας (… αλλά δώστε μας και το δικαίωμα να απαντήσουμε).

Γιατί η ημιμάθεια μπορεί να γίνει και τυραννική, να θέτει αυταρχικά τα- περιορισμένα- πλαίσια του διαλόγου, οπότε να γίνεται χειρότερη από την αμάθεια. Ο Σωκράτης φτάνει ύστερα από μεγάλο ταξίδι στην «αμάθεια», γιατί ίσως αυτή επιτρέπει περισσότερες ερωτήσεις.

 

Δημήτρης Κιούκιας

(Υποσημειώσεις και αστερίσκοι εν όψει ενδεχόμενων ενστάσεων σε επόμενο)