Ο δρόμος του Φελίνι

Ο Φελίνι, ένας «μάγος» της εποχής του, φαίνεται ότι ξεκίνησε με το λεγόμενο «νεο-ρεαλισμό», επιλεκτική αναπαράστασηενός φτωχού και λιτού κόσμου, χωρίς μεγάλα λόγια, χωρίς μεγάλο κείμενο, σαν αυτό που βλέπουμε σε άλλα ρεπερτόρια. Φαίνεται ότι άντλησε από την ιταλική παράδοση, την ταραντέλλα, τους μπουφώνους, τις γιορτές στους δρόμους και τα σοκάκια, τον καθολικισμό και τα «μπουλούκια οι θεατρίνοι», παρόμοια με τη δική μας παράδοση. Ψυχαναλυτικά στοιχεία θα βρεί κανείς επίσης, όπως στο τέλος του «λύκου της στέππας» του Χέρμαν Έσσε, που είχε προηγηθεί, με θηριοδαμαστές και άλλα παρόμοια. Κι η επιρροή του θεάτρου του παραλόγου, του μεταπολεμικού αυτού ρεύματος, με περιθωριακές φιγούρες, έλλειψη νοήματος και μινιμαλιστικό λόγο γίνεται φανερή.

Με πολύ απλά υλικά και  low budget  προσπαθεί να αφηγηθεί μικρές ιστορίες και “small movies”, με ελάχιστο σενάριο, αλλά με συγκίνηση που βγαίνει από τις ερμηνείες και τις σχέσεις. Έτσι, μια οιονεί μουσολινική αυτοπεποίθηση μπορεί να σπάει σαν  αλυσσίδα, στο τέλος, μια αλυσσίδα που έτσι και αλλιώς έχει αμφισημία, βάρος στο στήθος και επίδειξη ισχύος.

Η μοναξιά και οι τρανταχτές παρέες πάνε πλάϊ-πλαϊ. Κάποια ζητά στοιχειώδη αναγνώριση, που τη βλέπει σαν απόκτηση δεξιοτήτων- δεν μπορούσε να υποπτευθεί την απλή παρουσία της έναντι της ισχυρής αλυσσίδας, την χρησιμότητα της απλής παρουσίας της. Η τυραννικότητα όταν έχει επιβληθεί συσκοτίζει και παραλύει.

Τότε αναδεικνύεται ή «θεωρία της πέτρας»: Αν η πέτρα αυτή εδώ δεν έχει καμιά χρησιμότητα, δεν έχουν χρησιμότητα και τ’ αστέρια.

Όλα αυτά βέβαια δεν τα αφηγείται ο Φελίνι, μερικά φαίνονται, άλλα όχι. Είναι εικόνες και σπασμένες λέξεις που περιμένουν Κάποιον να τους δώσει συνοχή, επιτρέποντάς του να κάνει μια δική του ζωή, αρχή, καριέρα, σεβόμενος όμως το ερέθισμά του.

Η αλήθεια είναι άρρητη και θέλουμε αιώνες και χρόνια για να την ανακαλύψουμε. Συχνά πλησιάζουμε, συχνά απομακρυνόμαστε, όπως στην παλίρροια. «Κάτι έχει χαθεί» και κάτι έχει βρεθεί. Η ανθρώπινη ιστορία μοιάζει κάπως με παλίρροια.

Ο Φελίνι δεν φιλοδόξησε να γίνει «μάγος» του λόγου, ήταν σκηνοθέτης, Στα πιο πρόσφατα έργα του δημιούργησε ονειρικούς κόσμους, γεμάτους σύμβολα, όπως στο έργο «Και το πλοίο φεύγει». Στον τομέα του άφησε τα ίχνη του, όπως και άλλοι αξιόλογοι Ιταλοί σκηνοθέτες της εποχής του. Ας ελπίσουμε ότι θα έχουμε ξανά μια αναγέννηση του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, μ’ ένα ιδιαίτερο στυλ.

Δημήτρης Κιούκιας

(Σημείωση: Η εικόνα της παλίρροιας και η αναφορά στο έργο «Και το πλοίο φεύγει» είναι παρμένα από το θεατρικό έργο «Η ψυχή και οι αναθυμιάσεις» και άλλα κείμενα, βλ. Δ. Κιούκιας, Ρυθμοί Φιλοσοφήματα 2011-2014, Αθήνα, Παπαζήσης 2014, Google Play, App Store).